درس پژوهي برگردان واژه ژاپني jugyokenkyu به معني مطالعه يا پژوهش تشکيل شده است .kenkyu بمعني درس و jugyo بمعناي مطالعه يا پژوهش است . معادل انگليسي درس پژوهي Lesson study است .

درس پژوهي به زبان ساده مطالعه و پژوهش جمعي پيرامون عمل تدريس است . بعنوان يك معلم حرفه اي بيا و در روش تدريس خود تامل کن! حتما روش بهتري براي تدريس وجود دارد . اما اين بار نه به تنهايي، بلكه با يک گروه از معلمان هم رشته ، روش خود را مورد مطالعه و آزمون قرار دهيد ، با هم با نقد شرايط موجود و در جهت نيل به وضع موجود طرح مساله نماييد ، در جهت شناخت بهترين روش ممکن پژوهش کنيد ، نتايج پژوهش را در کلاس درس و بصورت طبيعي بيازماييد ، نتيجه آزمايش را نقد کنيد ، طرح را اصلاح و دوباره در يک کلاس ديگر آن را اجرا نماييد ، نتايج پژوهش خود را منتشر و در اختيار ديگران قرار دهيد .

به اين ترتيب شما گام در مسير درس پژوهي نهاده ايد روشي که پايه توسعه مستمر حرفه اي شماست و شما را در مسير يک معلم حرفه اي و فکور به حرکت وا مي دارد !

درس پژوهی Lesson study در آغاز قرن بیست یکم توجه همگان بیش از گذشته به نظام های آموزشی معطوف شده است؛ توجه و تمرکز نظام های آموزشی نیز به بهبود یادگیری مدرسه ای افزایش یافته است. رویکردهای اخیر در نظام آموزش و پرورش در راستای بهبود یادگیری، حاکی از تربیت دانش آموزان به عنوان نسل پژوهنده می باشد و چون معلم کارگزار اصلی آموزش در کالس درس است، اگر خود به درستی آموزش نبیند و پژوهشگر نباشد، چگونه می تواند نسلی پژوهنده را تعلیم دهد؟ نقش معلم از آن جهت مورد تاکید است که کارگزار اصلی تعلیم و تربیت به شمار می رود و اهداف متعالی نظام های آموزشی باید به واسطه او محقق شود. تعامل مستمر و چهره به چهره ی معلم با دانش آموزان، وی را در موقعیت ممتاز و منحصر به فردی قرار می دهد که هیچ عنصر انسانی دیگری در این سازمان از آن برخوردار نیست. بنابراین پژوهش در مدرسه و کالس درس از اهمیت زیادی برخوردار است. معمول ترین شیوه پژوهش در کالس درس، درس پژوهی نام دارد. شیوه ای که معلمان ژاپنی در استفاده از آن پیش قدم بودند. درس پ‍ژوهي در حال حاضر نظر بسياري از انديشمندان حوزه آموزش و پرورش را در جهان به خود جلب كرده است. هدف از معرفي درس پژوهي به عنوان راه كار توسعه دانش حرفه اي معلمان مي باشد. چالش‍دست‍يابي‍به‍راه‍كار‍هاي‍غني‍سازي‍فرهنگ‍آموزش‍و‍افزايش‍كارايي نظام‍ آموزشي‍با‍كم‍ترين‍هزينه‍و‍حداكثر‍بازدهي‍آموزشي،‍همراه‍با‍خالقيت‍و‍نوآوري،‍ پيش‍روي‍مديران‍و‍‍سياستگذاران‍نظام‍آموزشي‍است. درس پژوهي به زبان ساده مطالعه و پژوهش جمعي پيرامون عمل تدريس است. بعنوان يك معلم حرفه اي بيا و در روش تدريس خود تامل کن! حتماً روش بهتري براي تدريس وجود دارد. معلم دیگری می گوید: »اين که ما چرا درس پژوهي را انجام مي دهيم، نمي دانم؛ فقط اين را مي دانم که اگر اين کار را انجام نمي داديم، معلم نمي شديم.« یک معلم ژاپنی می گوید: »اگر وقت آزاد داشته باشم، به کالس معلم ديگري مي روم و وانمود مي کنم که دانش آموز هستم.« امروزه نتایج ارزشیابی های بین المللی پیشرفت تحصیلی از جمله معتبرترین انواع ارزشیابی برای بررسی کارایی درونی نظام های آموزشی محسوب می شود. یکی از مهم ترین این ارزشیابی ها، مطالعات TIMSSمی باشد. انعکاس نتایج و یافته های TIMSS در کشورهای شرکت کننده واکنش های متفاوتی را به همراه داشته است. نمونه ای از این واکنش ها توسط جیمز استیگلر و جمیز هیبرت در کتابی با عنوان شکاف آموزشی منتشر شده است. این کتاب با یک سوال ساده از نتایج تیمز آغاز می شود. چرا بین نتایج دانش آموزان ژاپنی و دانش آموزان آمریکایی این همه شکاف وجود دارد؟ بررسی این شکاف، منجر به کشف شکاف های دیگر و در نهایت شکاف اصلی بین آموزش ژاپن و سایر کشورها گردید، آموزش معلمان. در نهایت نتایج بررسی ها نشان داد مسئوالن آموزش ژاپن سیستمی را ترتیب دادند که به بهسازی تدریجی و افزایش اثربخشی آموزش در طول زمان منجر می شود. در قلب این سیستم، فرایندی قرار دارد به نام درس پژوهی یا پژوهش مشارکتی معلمان در کالس درس. مدل درس پژوهي به عنوان مدلي موثر براي ترويج و غني سازي يادگيري در مدرسه، در حال حاضر نظر بسياري از انديشمندان را در جهان براي تحول در آموزش به خود جلب كرده است. دكتر سركارآراني پژوهشگر برگزيده ) انجمن توسعه علم ژاپن ( اولين كسي بود كه درس پژوهي را در كشور مطرح كرده است. او درباره درس پژوهي مي گويد : اين پروژه محيطي را فراهم مي كند تا ؛ درس پژوهي مدل ژاپني پژوهش مشاركتي معلمان در مدرسه و كالس درس براي بهسازي مستمر آموزش ، غني سازي يادگيري و پرورش حرفه اي معلمان است. براساس داده هاي پژوهشي سركار آراني، اجراي اين مدل در كالس هاي درس رياضي و علوم در كشورهاي چين ، هنگ كنگ ، سنگاپور و ....، نشان مي دهد كه دانش آموزان و معلمان آن ها فرصت هاي ارزش مندي براي تجربه و يادگيري در مدرسه به دست آورده اند. معلمان مي توانند با بازانديشي در رفتارهاي آموزشي خود، راه هاي بهتري براي ياد دادن و ياد گرفتن بيابند و به توليد دانش حرفه اي بپردازند. درس پـژوهي ، بـا درگير ساختن معلمان در فرايند تبيين مساله ، طـرح نقشه ، عـمل ، مـشاهده بازانديشي و بازنگري ، فرهنگ مشاركتي حرفه اي را ارتقا مي دهد. اين فرايند يادگيري ، به تغيير فـرهنگ مـدرسه كمك مي كندو مـحيطي انعطاف پذير براي دست يابي به يادگيري سازماني را توسعه مي بخشد. معلمان در اين فرايند به همكاري با محققان در حمايت از ترويج تفكر سيستماتيك و تفكر انتقادي تشويق مي شوند و هنگامي كه توجه اصلي معلمان به فرايند ياددهي يادگيري است، عالقه بيش تري در زمينه توجه به يادگيري دانش آموزان در كالس درس پيدا مي كنند. اين نوع پژوهش موجب ارتقاي آگاهي معلمان از طريق پژوهش در مدرسه مي شود و معلمان خود را به عنوان يادگيرنده، محقق عملگرا و تصميم گيرنده راهبرد آموزش و توليد كننده دانش حرفه اي در مدرسه مي دانند. 1 -گفت و گوي حرفه اي با خود و ديگران 2 -به رسميت شناختن گرايش هاي مختلف و تنوع قابليت هاي افراد 3 -تاكيد بيش تر بر خودگرداني امور 4 -خود پايداري تغيير ، خود بازانديشي عمل و خودآموزي 5 -ترويج فرصت هاي يادگيري 6 -آزمون تجربه ها و امكان بازيافت ايده ها و داده ها 7 -غلبه بر ترس از دانستن و ترويج يادگيري 8 -گسترش تعامل بين فردي و مشاركت گروهي 9 -توانمندسازي افراد به عنوان عامل پيش برنده تغيير و بهبود تدريجي آموزش ابتدا درس پژوهي در سه استان تهران ، يزد و بوشهر انجام شد. الف ( تجربه تهران ) طرح غني سازي مدارس ( هدف كلي : تدورين برنامه رشد و منشور آموزشي و تربيتي مدرسه به منشظور ايجاد تغييرات مطلوب در ساختار، برنامه هاي درسي و عملكرد آن از راه توسعه توانمنديهاي كاركنان مدرسه براي انجام مطالعات آسيب شناسي و طراحي و توليد برنامه رشد پژوهش مشاركتي كاركنان مدرسه ، رويكرد موثري در انجام مطالعات آسيب شناسي به منظور شناخت آسيب هاي موثر بر عملكرد و متغيرها . پارامتر هاي مدرسه و كالس درس خواهد بود. با اين رويكرد ، كاركنان مدرسه نسبت به متغيرهايي چون دانش آموز و برنامه درسي ، مديريت ، معلم و ... حساس شدند و رفتارها ، عملكرد و مناسبات هريك از متغيرها را به صورت باليني مورد مطالعه قرار دادند و درباره رفع آسيب ها و روش هاي غني سازي هر يك از متغيرها بحث و هم انديشي كرده و راه حل هاي مناسب را جست جو كردند. اين پژوهش در 38 مدرسه شهر تهران به اجرا درآمد. براي جمع آوري اطالعات از طريق مشاهده، مصاحبه ، گزارش ها ، اسناد و مدارک مربوط به اجراي طرح ، استفاده شده است. 1 -طرحي است كه با وجود مشكالت به راحتي مي توان همگام با آموزش جهاني پيش رفت، به طوري كه معلم نيز از آرامش بيش تري برخوردار شود. 2 -طرحي كه با مطالعه باليني و موردي در مدرسه صورت مي پذيرد. 3 -تشكيل جلسات و كارگاه هاي آموزشي متعدد و متنوع با رويكرد پرورش خالقيت و حل خالق مسايل و پژوهش مشاركتي 4 -ايجاد انكيزه و تغيير نگرش در معمالن و كاركنان 5 -ايجاد اعتماد به نفس در معلمان، اهميت دادن به نظرات يكديگر و... 6 -ايجاد روحيه خالقيت و نوآوري در تدريس 7 -غني سازي فرهنگ آموزش با تاكيد بر توسعه صالحيت هاي حرفه اي معلمان مراحل درس پژوهی مساله یابی برنامه ریزی آموزش درس ارزیابی تدریس اول تجدید نظر در درس آموزش درس تجدید نظر شده ارزیابی و بازاندیشی سهیم شدن در نتایج هدف درس پژوهي، تبيين مسائل تدريس، يادگيري و مقابله با آن‌هاست. مسائل با تکيه بر فاصله‌هاي ميان اهداف آرماني و اهداف درسي و موقعيت کنوني آموزش و يادگيري دانش آموزان، شناسايي مي‌شوند. مهم‌ترين پيش نياز براي تشخيص درست مسائل، داشتن اطالعات کافي از موقعيت کنوني يادگيري در ميان دانش آموزان در سطوح مختلف است. تيم درس پژوه بهتر است قبل از بيان مسأله و تعريف آن، پيرامون پيشينه موضوع تحقيق، کمي مطالعه نمايد. )1 دشواري‌هاي‌تدريس‌که‌معلمان‌با‌آن‌مواجه‌هستند. )2 دشواري‌هاي‌يادگيري‌که‌دانش‌آموزان‌با‌آن‌رو‌در‌رويند.  مساله از کجا می آید؟  دانش آموزان در درک كدام مباحث و دروس مشکل دارند؟  چرا اين مساله يا موضوع دغدغه مشترک اعضاي تيم است؟  ابزار تشخيص اين مشکل چه بوده است؟ ) مراجعه به دفتر ثبت فرايند كالسي، مشاهده فعاليت هاي دانش آموزان، مصاحبه با همکاران، تجزيه و تحليل ارزشيابي، بررسي اسناد و مدارک (  چند درصد از دانش آموزان با مشکل مواجه اند؟  تدريس در چه زمينه هايي مشکل است؟  حل اين مساله يا پرداختن به اين موضوع چرا از اولويت برخوردار است؟  اهميت اين موضوع چقدر است؟ تيم درس پژوه پس از برخورد با مساله، بايد به انتخاب عنوان بپردازد. بنابراين تيم درس پژوه، بايد عنوان پژوهش خود را به يك مساله ي قابل بررسي و پژوهش تبديل نمايد، تا از اين طريق هم خودشان و هم ديگران بدانند که آن‌ها دقيقاً به دنبال بررسي چه مسأله اي مي‌باشند. معیار های انتخاب عنوان • کانون اصلی انتخاب عنوان درس پژوهی، دانش آموز و یادگیری اوست. • عنوان درس پژوهی از نیازهای اساسی یادگیری دانش آموزان، رویکردهای مبتنی بر شواهد )مشاهدات معلم، داده های مربوط به دانش آموزان، تحقیق زمینه یابی( داده های در دسترس و تامل بر فعالیت های کالسی نشات می گیرد. • عنوان درس پژوهی باید مورد عالقه تیم باشد و همچنین ارزش عملی داشته باشد. • بهتر است عنوان درس پژوهی کوتاه و در عین حال روشن باشد و خواننده از قصد پژوهش آگاه باشد. • عنوان باید به گونه ای باشد که هدف های پژوهش را بیان کند. • بهتر است در عنوان پژوهش راه کار نیز قید شود. • بهتر است در عنوان پژوهش از بکارگیری واژه هایی مثل مطالعه ی .... ، بررسی ....، تحقیق در ..... پرهیز شود. • عنوان بايد نشان دهنده‌ي جنبه‌هاي عملي باشد تا جنبه‌هاي صرفاً نظري. • عنوان بايد تغيير وضعيت نامطلوب را در جهت بهبودي و ارتقاء نشان دهد. مثال • عینی سازی مبحث دستگاه گردش خون برای دانش آموزان از طریق ساخت مدل . • تقویت تفکر خالق دانش آموزان در درس ریاضی از طریق آموزش حل مساله. • بهبود یادگیری مفهوم تقارن چهار قسمتی در دانش آموزان با استفاده از راهبرد تفکر خالق • تقویت مهارت نگارش در کارگاه نویسندگی کتاب نوشتاری پایه ششم با استفاده از الگوی یادگیری مشارکتی • راه های دفاع بدن • آشنایی معلمان با روش تدریس همنهشتی مثلث ها • رفع اختالالت دیکته دانش آموزان در پایه چهارم • اسراف و صرفه جویی • عوامل موثر در یادگیری حاالت فیزیکی الیه های درون زمین درس پژوهي يك فعاليت مبتني بر اهداف است و اهداف يادگيري به عنوان ستون فقرات درس پژوهي قلمداد مي‌شوند و داليلي را براي آموزش و مشاهده فراهم مي‌کند. دومین گام در این مرحله انتخاب اهداف درس پژوهی است. برای تعیین هدف، الزم است سه مرحله توسط تیم درس پژوه انجام پذیرد: 1 .بحث ) ارائه خواست ها، نیازها و قابلیت ها ( 2 .مبادله ی اطالعات و توافق بر سر نحوه ی تحقق اهداف 3 .توافق ) مرحله ی تکامل یافته ی مصالحه، که در آن فوت و فن های مورد نیاز تعیین می شود.( انواع اهداف در درس پژوهی 1 -اهداف بلند مدت 2 -اهداف کلی ماده درسی 3 -اهداف ویژه ی درس ) اهداف رفتاری ( موضوع: تقويت مهارت حل مسئله در دانش آموزان 1 .هدف درس پژوهي: تقويت مهارت حل مسئله در دانش آموزان 2 .هدف محتواي درس: آشنايي دانش آموزان با پوشش بدن جانوران 3 .تلفيق هدف درس پژوهي و هدف محتواي درس: آشنايي با اين موضوع که چگونه مهارت‌هاي حل مسئله به دانش آموز کمك مي‌کند که علت متفاوت بودن پوشش بدن جانوران را توضيح دهد. براي جست و جوي راه حل هاي مساله، از طريق روش و قوانين بارش فكري ، شكل مي گيرد. در اين مرحله طرح درسي براي تدريس اول نوشته مي شود. اين طرح درس حاصل فكر همه اعضاي گروه مي باشد، همچنين مي توان از همكاران ديگر و صاحب نظران هم براي نوشتن آن كمك گرفت. سواالتی که باید اعضا تیم در این مرحله به آن پاسخ دهند: چه صفحاتی باید تدریس شود؟ تدریس موثر دارای چه ویژگی هایی است؟ با چه روش یا روش هایی باید تدریس کنیم؟ چه کسانی در اجرای کار همکاری می کنند؟ چه امکاناتی مورد نیاز است؟ ابزار گردآوری اطالعات کدامند؟ چه کسی درس را اجرا خواهد کرد؟ نقادی چگونه انجام می شود؟ درس چگونه ارائه می شود؟ فرایند بهبود و پیشرفت کار چگونه برنامه ریزی و ارزیابی شود؟ چه کسی کار را رهبری می کند؟ زمان انجام هر فعالیت چقدر است؟  يك نفر فرايند تدريس را تصويربرداري مي‌کند.  نفر ديگر تدريس معلم را بر اساس طرح درس تهيه شده نظارت مي‌کند،گزارشي را تهيه مي‌کند و به تيم ارائه مي‌دهد.  يك نفر روابط، عملکرد، مناسبات و واکنش‌هاي دانش آموزان را نسبت به تدريس زير نظر دارد و گزارشي را تهيه مي‌کند.  يك نفر منابع و امکانات الزم را براي اجراي تدريس در اختيار معلم قرار مي‌دهد.  ممکن است بر حسب ضرورت يکي از والدين دانش آموز نيز براي شناخت ويژگي‌هاي رفتاري فرزند خود به دعوت معلم در کالس درس حضور يابد.  يك نفر فعاليت خود را بر مشاهده تعامل بين دانش آموزان و معلمان متمرکز مي‌سازد. وظیفه شخص مسئول هماهنگي‌جلسات‌و‌برنامه‌ها تهيه‌و‌ترتيب‌دادن‌پذيرايي پيدا‌کردن‌فضايي‌براي‌جلسات برنامه‌ريزي‌جلسات‌و‌فهرست‌زمان‌بندي انتخاب‌موضوع‌با‌لحاظ‌نمودن‌يك‌مشکل زمان‌بندي‌نخستين‌تدريس‌و‌مباحثه زمان‌بندي‌دومين‌تدريس‌و‌مباحثه تسهیل کردن کارگروه وظیفه شخص مسئول مديران‌اجرايي‌را‌با‌دانش‌به‌روز‌ هماهنگ‌کردن ديگر‌همکاران‌را‌با‌دانش‌روز‌‌ شده‌هماهنگ‌کردن تماس‌با‌افراد‌متخصص‌و‌آگاه‌ دعوت‌ميهمانان وظیفه شخص مسئول جمع‌آوري‌يادداشت‌ها‌و‌ديگر‌اسناد تهيه‌ي‌تصاوير،‌کپي‌و‌توزيع‌آن ها نگهداري‌دستاوردها‌و‌نوآوري‌ها‌ براي‌گزارش دستور جلسات/ شرح فعالیت ها و اقدامات فرد مسئول پیگیری شرح کامل فعالیت و دستور کار هماهنگی های مورد زمان و مکان انجام نیاز مرور درس پژوهی در جلسه ی شورای معلمان تشکیل تیم درس پژوهی و برگزاری اولین جلسه جلسه ی دوم جلسه ی سوم جلسه ی چهارم برای تدریس و آموزش درس تاریخی تعیین می شود . یک معلم درس را آموزش می دهد ولی همة افراد گروه کامالً در آماده سازی آن مشارکت می کنند. در روز ارائه درس، معلمان گروه کالس های خود را برای مشاهده ی درسی که تدریس خواهد شد ، ترك می کنند . )در ژاپن معلمان کالس های خود را بدون سرپرستی بزرگساالن ترك می کنند. دو دانش آموز ، به عنوان کنترل کنندة کالس منصوب و مسؤولیت کالس را عهده دارمی شوند( هنگام شروع درس، معلمان در قسمت عقب کالس می نشینند یا می ایستند ولی زمانی که از دانش آموزان خواسته می شود سر جای خود تمرین کنند، معلمان ناظر قدم می زنند، کار دانش آموزان را مشاهده می کنند و همچنان که درس ادامه می یابد، از فعالیت دانش آموزان یادداشت برمی دارند.گاهی به منظور تجزیه و تحلیل درس و بحث درباره ی آن در زمان دیگر، از آن فیلم برداری می شود. الف( وظایف کلیدی مشاهده گران را طراحی کنید.  آيا دانش آموزان به خصوصي هستند که بايد مشاهده شوند؟  آيا شما از شخصي مي‌خواهيد زمان را نگه دارد؟ کار دانش آموزان را در پايان درس جمع آوري کند؟  از يادداشت‌هاي نوشته شده روي تخته نت برداري مي‌کند؟ هر توصيفي که در خالل درس پژوهي اتفاق مي‌افتد را ثبت کند؟ ب( اگر شما قصد دارید درس را روی نوار ضبط کنید.  اين که چه کسي ضبط کننده خواهد بود را تعيين کنيد.  جايي را که شما دوربين را براي ثبت کردن کارهاي معلم و دانش آموزان قرار خواهيد داد را مشخص کنيد.  از اين که شما اجازه‌ي لغزش را از دانش آموزان نمي‌گيريد، مطمئن شويد. ج( اطالعات را برای مشاهده گران آماده کنید.  طرح درس را در اختیار آن ها قرار دهید. برگه‌های کار دانش آموزان را کپی کند.  چارتی را که شامل نام‌های دانش آموزان و فضایی برای نوشتن یادداشت‌هاست، درست کند. د( مشاهده گران باید فعالیت های زیر را در حین مشاهده بکار گیرند.  اسامی دانش آموزان، اظهارنظرها و مکالمات مشخص دانش آموز را یادداشت کنند.  موقعیت‌هایی که دانش آموزان همکاری می‌کنند یا نمی‌کنند را یادداشت کنند.  مثال‌هایی از این که چگونه دانش آموزان فهم شان را از طریق فعالیت و بحث و گفت و گو می‌سازند را جست و جو کنند.  تنوع روش‌هایی که تک تک دانش آموزان بکار می‌گیرند تا مسائل را حل کنند را مستند کنند. ه( مشاهده گران باید سواالت زیر را هنگام مشاهده در نظر بگیرند.  آيا فعاليت‌هاي حمايتي براي رسيدن به اهداف به طور موثر در اختيار گذاشته مي‌شود؟  آيا جريان درس منسجم بود؟ و تدريس، يادگيري مفاهيم دانش آموزان را حمايت مي‌کند؟  آيا مسائل و اطالعات در رسيدن به اهداف درس مفيد بود؟  آيا بحث‌هاي کالسي، درک دانش آموز را ارتقا داد؟  آيا محتواي درس براي سطح فهم دانش آموزان مناسب بود؟  آيا دانش آموزان، دانش قبلي شان را در فهميدن محتواي درس بکار بستند؟  آيا سواالت معلم، دانش‌آموز را درگير مي‌کرد؟  آيا عقايد دانش آموز در درس مورد توجه قرار گرفت و ارزش داده شد؟  آيا خالصه با اهداف درس ارتباط داشت؟  چگونه معلم مي‌توانست آن چه را که دانش آموزان در طول درس ياد گرفتند را تقويت کند؟ همان روزی که درس آموزش داده می شود ، عموما گروه در مدرسه می ماند و تشکیل جلسه می دهد . معموال به معلمی که درس را آموزش داده است ، اجازه داده می شود اول از همه صحبت کند و نظر خود را درباره ی چگونگی اجرای درس و مسائل عمده ی آن اظهار نماید. سپس ، معلمان دیگر معموال از دیدگاه انتقادی درباره قسمت هایی از درس که به نظر آن ها مشکل داشته است ، صحبت می کنند . تمرکز بر درس است نه معلمی که آن را آموزش داده است؛ هر چه باشد ، درس محصولی گروهی است و همه ی اعضای گروه در مورد نتیجه ی برنامه ی خود احساس مسؤولیت می کنند . در واقع ، آن ها از خود انتقاد می کنند. - در این مرحله می توان از افراد متخصص هم برای ارزیابی از عملکرد و اظهار نظرات کمک گرفت. نکته : دبیر جلسه تمامی موارد را یادداشت کرده و به گروه ارائه می دهد. سواالتی که در این مرحله اعضا تیم باید به آن جواب دهند، عبارتند از: آیا برنامه ی درسی به خوبی اجرا شد؟ چه آموزه هایی از روند تدریس قابل برداشت است؟ چگونه می توان برنامه را بهتر اجرا نمود؟ در چه قسمت هایی باید تجدید نظر کرد؟ اين مرحه با توجه به مشاهدات و يادداشت هاي معلمان، واكنش هاي دانش آموزان و نظرات معلم مجري، طرح درس تجديد نظر مي شود. در اين مرحله ممكن است، روش تدريس ، فعاليت ها ، سوال ها ، مواد و رسانه و... يا همه اجزاي تدريس تغيير كند. تا در دور بعد تدريس، نتايج بهتري عايد شود. 1 -جمعآوری و بازبینی اطّالعات  مانند يادداشت‌ها، مشاهدات اعضاي گروه و ناظران، کار دانشآموزان، فيلم تدريس و ... 2 -تجزیه و تحلیل داده ها ( شواهدي که ميزان برآورده شدن اهداف توسّط دانشآموزان را نشان مي‌دهد(. 3 -شناسایی تغییرات مورد نیاز ( چه تغييراتي و چگونه انجام شود تا گروه را به تحقّق هدف پژوهش برساند(. 4 -اصالح طرح درس  فرد مسؤول بايد کليّهي نکاتي را که نياز به تغيير دارد به صورت برجسته در طرح درس گنجانده و به اطّالع اعضا برساند تا در نهايت طرح درس نهايي تدوين و آمادهي اجراي مجدّد شود. زمانی که طرح درس تجدید نظر شده آماده شد، درس در کالس متفاوتی تدریس می شود. ممکن است معلم درس همان معلم قبلی باشد یا ممکن است از فرد دیگری در گروه خواسته شود تدریس را بر عهده گیرد. یکی از ویژگی های این مرحله آن است که همة اعضای شورای معلمان برای شرکت در پژوهش در کالس درس دعوت می شوند. تقسیم وظایف مانند مرحله سوم در اين مرحله پيرامون 4 موضوع ارزشيابي صورت مي گيرد: 1 .نتايج مربوط به يادگيري 2 .نتايج مربوط به رشد حرفه اي تيم 3 .نتايج مربوط به ارزشيابي روند كلي فعاليت تيم درس پژوهي 4 .بحث، جمع بندي و نتيجه گيري در اين مرحله معموالً همه اعضاي شوراي معلمان در يك جلسه طوالني شرکت مي‌کنند. گاهي يك فرد متخصصي که خارج از تيم باشد، براي شرکت در اين جلسه دعوت مي‌شوند. هنگام بحث درباره‌ي درس، نه تنها يادگيري و فهم دانش آموزان، بلکه چيزي از درس و اجراي آن آموخته شده است، صحبت به ميان مي‌آيد. آوردن مبحث نگارش در گام آخر به اين معنا نيست که نگارش، کاري است مربوط به مرحله‌ي پاياني پژوهش. کار نگارش به محض شروع تصميم گيري و خواندن مطلب درباره‌ي موضوع پژوهش آغاز مي‌شود. نحوه تکمیل کردن مستندات صفحه عنوان باسمه تعالی اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران مدیریت آموزش و پرورش شهرستان .... عنوان پژوهش: نام‌درس‌: پایه‌: اعضای‌گروه‌: ... -1 ... -2 ‌.... شماره‌تماس‌همه‌یا‌سرگروه نام‌مدرسه‌:‌ سال‌تحصیلی‌: صفحه تقدیم به و تقدیر و تشکر تقدیم‌به‌.... تقدیر‌و‌تشکر‌ چکیده صفحه چکیده : ماحصل‌یا‌عصاره‌ای‌از‌کل‌فرایند‌درس‌پژوهی‌در‌چکیده‌بیان‌می‌شود. چکیده‌خالصه‌ای‌از‌نکات‌اساسی‌مطرح‌شده‌و‌کسب‌شده‌حین‌فرایند‌درس‌پژوهی‌نیز‌می‌باشد. 1 -عنوان 2 -یک پاراگراف بیان مساله 3 -اهداف 4 -روش های گردآوری اطالعات 5 -اهم دالیل بروز مشکل 6 -اهم اقدامات 7 -نتایج فهرست صفحه ی فهرست : این صفحه براساس عناوین محتوای تدوین شده تهیه می شود. مقدمه‌..........................................‌1 .... مقدمه مقدمه : این‌صفحه‌شامل‌مقدمه‌ای‌از‌پروژه‌انجام‌شده‌می‌باشد. بیان مساله : بیان مساله : این صفحه شامل بیان مساله ، ضرورت و گستردگی مساله می باشد. ضرورت مساله : گستردگی مساله : اهداف بلند مدت پروژه: 1 -نحوه مساله یابی )چگونگی مواجهه با مشکل( 2 -ارایه شواهد کافی دال بر وجود مساله )آزمون، چک لیست، مقیاس درجه بندی رفتار، نظرات همکاران، نتایج گذشته و اسناد( 3 -گستردگی مشکل 4 -دالیل احتمالی بروز مشکل 5 -روش های احتمالی حل مشکل 6 -اهمیت و ضرورت حل مشکل 7 -اهداف پژوهش )کوتاه و رسا( ادبیات پژوهش، مبانی نظری و پیشینه موضوع: کار ها و روش ها ابزار ها و... به طور کل فعالیت هایی که درباره موضوع مورد نظر صورت گرفته است. پیشینه موضوع : 1 -محقق و سال اجراء 2 -عنوان 3 -روش های گردآوری اطالعات 4 -دالیل بروز 5 -اقدامات 6 -نتایج توضیح درباره روش های گردآوری اطالعات 1 -مشاهده )استفاده از چک لیست، مقیاس درجه بندری رفتار، واقعه نویسی( 2 -مصاحبه )سازمان یافته، نیمه سازمان یافته، سازما ن نیافته( 3 -پرسش نامه )بسته پاسخ، باز پاسخ، تلفیقی( 4 -آزمون )انواع امتحانات( 5 -اسناد و مدارک )فیش برداری( طرح درس اول طرح درس اول اهداف کلی : ... اهداف رفتاری : ..... اجرای تدریس اول تصویری از تدریس اول تصویری از نظرات ارائه شده توسط اعضای گروه و مفسر که توسط دبیر جلسه نوشته شده است. اجرای تدریس اول: تصویری از اجرای تدریس و نقد و بررسی اعضای گروه و مفسر از تدریس نقد و بررسی تدریس اول گزارشی از تدریس اول طرح درس اصالح شده اهداف کلی : ..... اهداف رفتاری : ... اصالح طرح درس اول و نوشتن طرح درس دوم اجرای تدریس دوم تصویری از تدریس دوم تصویری از نظرات ارائه شده توسط اعضای گروه و مفسر که توسط دبیر جلسه نوشته شده است. اجرای تدریس دوم : تصویری از اجرای تدریس و نقد و بررسی اعضای گروه و مفسر از نهایی نکته : نقد و بررسی اعضای گروه می تواند به صورت تایپی باشد ، اما اصل برگه در ضمیمه مستندات قرار گیرد. نقد و بررسی تدریس دوم گزارشی از تدریس دوم یافته های پژوهش و نتیجه گیری پیشنهادات محدودیت ها یافته های پژوهش و نتیجه گیری : این صفحه شامل دستاورد ها درباره موضوع درس و یافته های ضمن انجام این پروژه می باشد. منابع : منابع : شامل مصاحبه از افراد مطلع ، کتاب های متنوع و سایت و .... می باشد

چارچوب پیشنهادي طراحی آموزشی درس پژوهی الف) عنوان مسئله: ب) اهداف درس: ج) فرآیند تدریس: گروه درس پژوهی بر اساس فرآیندهاي ذکر شده در این جدول نسبت به طراحی واجراي درس مورد نظر اقدام می نماید. در این قسمت سئوالاتی که اعضاي گروه درس پژوهی در فرآیند طراحی آموزشی از خود می پرسد بیان شده است. روش هاي ارزشیابی و بررسی تحقق اهداف فعالیتهاي معلم (پاسخ معلم به واکنش هاي دانش آموزان ومواردي که معلم باید به خاطر داشته باشد) فعالیتهاي دانش آموز (واکنش ها یا پاسخ هاي پیش بینی شده از دانش آموزان) فعالیتهاي یادگیري ، پرسشهاي کلیدي و تخصیص زمان این ستون اهداف محقق شده در هر قسمت از درس و هر فعالیت یا مسئله که بر آن تمرکز دارد را توصیف می کند . همچنین در این ستون باید توصیفی ملموس و واقعی ارائه شود مبنی بر اینکه چگونه مشخص می شود که هر کدام از اهداف به چه میزانی محقق شده است. این ستون مربوط به یاد آوري چیزهایی است که معلم در جریان درس باید انجامدهد یا انجامندهد . همچنین معلم سایر تذکرات لازم براي خودش را دراین ستون قرارمی دهد . همچنین ، از آنجایی که معلم پاسخ ها و واکنشهاي دانش آموزان را پیش بینی نموده است ( ستون قبلی ) این ستون فرصتی را فراهم می آورد تا معلم بتواند کار را از آغاز تا پایان بسنجد و ببیند که چطور می تواند با استفاده از پاسخ ها و واکنشهاي دانش آموزان و ترکیب آنها یک تجربه واقعی یادگیري در کلاس درس ایجاد کند. این ستون آنچه را که دانش آموزان در جریان درس انجام خواهند داد و واکنشها یا پاسخهاي احتمالی آنان را به پرسش ها یا فعالیتهایی کهمعلم ارائه می کند توصیف می نماید. دراین ستون به ترتیب قسمت هاي مختلف تدریس چیدمان می شود ( مثلا نحوه آماده سازي وشروع درس ، ارائه درس ،جمع بندي ، وغیره ) این ستون باید شرح پرسشها و یا فعالیتهاي کلیدي در نظر گرفته شده براي پیشبرد درس از هر مرحله به مرحله دیگر را در بر داشته باشد. سوالات راهنما من باید به دنبال چه چیزهایی باشم تا مطمئن شوم که دانش آموزان به اهداف دست یافته اند. آیا چیز خاصی هست که لازم باشد انجام آن را به خاطرداشتهباشم ؟ چیزي هست کهباید بهدانش آموزانم یاد آوري کنم ؟ چهانتظاراتی ازدانش آموزانم دارم ؟آنها چگونه پاسخ خواهند داد ؟ این درس چطور باید بهپیش برودو تمام شود ؟ چقدر وقت باید صرف آن کنم ؟ ادامه سوالات... چگونهو چهزمان دردانش آموزانم ایجادانگیزه خواهم کرد ؟ چگونه معلوم می شود که دانش آموزانم برانگیخته شده اند ؟ در این درس از تخته سیاه یا برد هوشمند چگونه استفاده خواهم کرد؟ فعالیت هاي یادگیري را چگونهارائه خواهم کرد ؟ آیا باید از کار گروهی استفاده کنم ؟گروهها را با چه تعداد سازماندهی کنم؟ چه دستورات و یا قوانینی را باید به گروهها اعلام کنم ؟ سوالات کلیدي که مرا در پیش بردن فرآیند درس کمک خواهند کرد چه می باشد؟ کدام فرایند را براي پیش بردن درس استفاده خواهم کرد ؟ چه مفاهیم جدیدي معرفی خواهند شد ؟ چطور آنها را معرفی کنم ؟ پیش بینی می کنم دانش آموزانم چه مطالبی را یادداشت خواهند کرد؟ آنچه در تخته سیاه یا برد هوشمند نوشته ام خلاصه خوبی از این درس فراهم می کند ؟ دانش آموزان مشغول چه فعالیتی می شوند؟ در جریان فعالیت یا کار گروهی من چه کار خاصی انجام خواهم داد ؟ در ارزیابی از فعالیت هاي یادگیري دانش آموزان من به چه مواردي توجه خواهم کرد؟ پیش بینی من از پاسخ دانش آموزانم چیست؟ چگونه جمع بندي وخلاصه کنم ؟ در هر مرحله از فرآیند تدریس دانش آموزان چه عملکردي نشان دهند تا براي ادامه کار اطمینان پیدا کنم؟ ادامه سوالات... چه وسایل آموزشی نیاز دارم ؟ (یک فهرست تهیه کنم ) موقع استفاده چگونه مواد را در اختیار دانش آموزانم قرار خواهم داد؟ دانش آموزانم از چه راههایی ممکن است از این مواداستفاده کنند؟ چه چیزهایی را از قبل در باره نتیجه استفاده این مواد بر درك و فهم و تفکر دانش آموزان می دانم. چگونه می توانم درس را در جهت کوتاه کردن یا به حداقل رساندن آن تغییر دهم ؟ (خلاصه کردن) دانش آموزان ممکن است چه برداشت هاي نادرستی پیدا کنند؟ چگونه باید به هر کدام از این تصورات غلط پاسخ دهم ؟ چگونه کسب اطلاع کنم که دانش آموز دیگربرداشت نادرست ندارد ؟ چگونه درس را به پایان خواهم رساند ؟ باید مواظب باشم که در دام چه مشکلاتی در تدریس نیفتم ؟ باید نگران چه چیزهایی باشم ؟ مطمئن باشم که این را نخواهم گفت :"....."یا این کار را انجامنخواهم داد : " ...." درپایان این درس دانش آموزان چه چیزهایی را باید آموخته باشند ؟ من چطور بدانم که آنها این مطالب را آموخته اند ؟

مقدمه وضرورت معلمان در ایجاد موقعیت وشرایط یادگیري براي دانش آموزان نقش اساسی دارند،ایشان براي ایفاي این نقش حساس ومهم نیازمند کسب توانمندي هاي لازم در شناخت،بررسی وتحلیل شرایط آموزش ویادگیري هستند تا بتوانند فرآیندهاي یاددهی-یادگیري را با استناد به یافته هاي علمی در محیط واقعی کلاس بهبود بخشند.مدیریت فرآیندهاي یاددهی -یادگیري به عنوان یک وظیفه حرفه اي وتخصصی بر عهده معلمان است. پیچیدگی هاي این فرآیندها از گذشته تا کنون زمینه را براي تعامل وهم اندیشی وپژوهش هاي مستمر فراهم نموده است.معلمان براي انجام مطلوب وظایف ومسئولیت هاي خود نیازمند اتخاذ تصمیماتی هستند که بسیاري از آنها مبتنی برویژگی ها، شرایط و اقتضائات کلاس درس می باشد. از این رو براي اینکه این تصمیمات پاسخگوي نیاز معلمان در کلاس درس باشند لازم است ضمن بهره گیري از یافته هاي علمی پژوهشگران ، خود نیز به عنوان پژوهشگري فکور درتولید دانش وباز اندیشی شیوه هاي آموزش ویادگیري تلاش نماید تا از آن طریق بطور مداوم توان حرفه اي خود را رشد وارتقاء دهند.براي رسیدن به این مهم آموزش وپرورش طی سالیان گذشته با اجراي برنامه هایی همچون جشنواره الگوهاي مناسب تدریس،اقدام پژوهی و...که خوشبختانه در دوره هایی به آنها توجه شده، در تولید ادبیات مناسب در این خصوص تاثیر گذار بوده واینک در ادامه این حرکت ارزشمند و رو به کمال، معاونت آموزش ابتدایی درصدد است با اجراي طرح درس پژوهی ضمن تلفیق نظریه و عمل، زمینه را براي به اشتراك گذاشتن دانش وتجربه معلمان درسطح مدرسه فراهم نموده و بیش ازگذشته نقش خود را در تقویت آموزش ویادگیري ایفا نماید. تعریف درس پژوهی درس پژوهی یک رویکرد توسعه حرفه اي با پژوهش گروهی در کلاس درس است که طی آن معلمان با یکدیگر براي تدوین طرح درس،اجرا ومشاهده نتایج آن در جهت بهبود یادگیري دانش آموزان همکاري ومشارکت می نمایند. 3 اهداف : • ایجاد زمینه براي به اشتراك گذاشتن دانش وتجربه معلمان در مدرسه • ارتقاء انگیزه معلمان در مطالعه منابع تخصصی براي توسعه دانش حرفه اي • تسهیل شرایط شکل گیري سازمان یادگیرنده با گسترش فرهنگ یادگیري در مدارس • ارتقاء دیدگاه معلمان دربهره گیري از روشهاي علمی(نظریه ها)در تحلیل وبررسی پدیده هاي آموزش ویادگیري کلاس • اصلاح وبهسازي مستمرآموزش با تمرکزو توجه به فرآیند یادگیري دانش آموزان مراحل درس پژوهی به زعم اندیشمندان و صاحب نظران گام ها ومراحل مختلفی براي درس پژوهی مترتب است .در این جا چارچوبی که به نظر می رسد جامعیت بیشتري دارد مطرح می شود. 1 .تشکیل گروه 2 .تشخیص مساله و تعیین هدف 3 .طراحی درس 4 .تدریس و مشاهده 5 .ارزیابی تدریس 6 .اصلاح تدریس 7 .تدریس طرح درس اصلاح شده 8 .ارزیابی تدریس دوم 9 .به اشتراك گذاشتن نتایج 4 1 (تشکیل گروه: 1-1 -در اجراي درس پژوهی براي ایجاد یک سازمان یادگیرنده در مدرسه و ایجاد ارتباط بین معلمان پایه هاي مختلف ، شوراي معلمان مدرسه به عنوان یک گروه پژوهشی بزرگ عمل می کند که گروههاي کوچکتر درس پژوهی در درون این گروه شکل می گیرد . گروه هاي درس پژوهی در مراحل مختلف چرخه درس پژوهی، شوراي معلمان مدرسه را در کار خود مشارکت می دهد و به این ترتیب ضمن آنکه اعضاي گروه درس پژوهی از نقطه نظرات سایرمعلمان مدرسه استفاده می کنند، یافته هاي پژوهشی گروه هم با معلمان مدرسه به اشتراك گذاشته می شود. 2-1 -هر گروه درس پژوهی براي تامین تنوع دیدگاه ها معمولا از 3 تا 6 نفر از معلمان هم پایه تشکیل می شود که در آموزش وتدریس وفرآیندهاي مربوط به آن داراي مسئله یا مسائل مشترك بوده وبه دنبال شناسایی وانتخاب راه حل مناسب براي رفع و یا کاهش آن هستند . تبصره: براي تشکیل گروه در صورت کافی نبودن تعداد معلمان دریک پایه تحصیلی ، سایر معلمان علاقمند در پایه هاي مختلف تحصیلی (ترجیحا معلمان پایه هاي نزدیک به هم)نیز براي موضوع درس پژوهی پایه مورد نظر مشارکت می نمایند. 3-1 -گروه درس پژوهی باید خودگردان باشد و همه ي افراد از معلم با سابقه ي یک ساله گرفته تا معلمان با تجربه به صورت یکسان در آن شرکت کنند ونسبت به هم متعهد بودهودانش وتجربه خودرا با یکدیگرمبادله کنند. 4-1 -براي هدایت فعالیت هاي گروه ، افراد نقش ها ومسئولیت هاي مختلفی را بر عهده می گیرند که در ادامه توضیح داده می شود. تعیین نقش ها و مسئولیت ها: در گروه درس پژوهی علاوه بر اینکه همه اعضا باید در تمام زمینه ها تشریک مساعی و همکاري کنند نقش هاي ویژه اي هم براي برخی افراد در نظر گرفته می شود که تقسیم بندي زیر می تواند راهگشاي نقش ها و مسئولیت ها باشد. 5 الف) معلمان هم پایه : معلمان یک پایه تحصیلی نقش اصلی را در تمام مراحل درس پژوهی اعم از تعیین اهداف، طراحی درس ، تدریس ، مشاهده و ارزیابی برعهده دارند . ب) مسئول هماهنگی گروه درس پژوهی : مسئول هماهنگی گروه به عنوان فردي مطلع از فرآیند درس پژوهی عضوي از گروه یا خارج از گروه می باشد که وظیفه راهنمایی ونظارت برفرآیند درس پژوهی را برعهده دارد. ج) صاحب نظران: گروه درس پژوهی بنا به نیاز و ضرورت ، از افراد متخصص (کارشناسان ، معلمان تخصصی ، سرگروه هاي درسی یا اساتید دانشگاه)جهت راهنمایی اعضاي گروه دعوت به عمل می آورد که در زمینه یک موضوع درسی خاص یا روشهاي آموزش ویادگیري مهارت دارند . 2 (تشخیص مسئله وتعیین هدف: 1-2 -گروه درس پژوهی یکی از مسائل حیطه فعالیت خود را که از اولویت بیشتري بر خوردار است انتخاب می کند تا براي حل آن ، همیاري ومشارکت نموده وبه تولید راهکارها وایده هاي نو در فرآیند آموزش ویادگیري بپردازند. 2-2 -دومین مرحله درس پژوهی تعیین هدف یا اهداف براي کاهش یا رفع مسئله اولویت دار گروه می باشد این اهداف بیانگر وضعیتی است که گروه با انجام مجموعه فعالیت هاي درس پژوهی به دنبال تحقق آن می باشد با شناسایی و تبیین اهداف آموزشی از کلی تا جزئی محور فعالیت گروه در مراحل بعدي یعنی طراحی درس ، و تدریس و مشاهده هم مشخص خواهد شد. 3-2 -اهداف درس پژوهی را می توان به صورت درون رشته و بین رشته اي انتخاب کرد . اهداف درون رشته اي اهدافی هستند که به یک رشته یا موضوع درسی خاص تعلق دارند مثل توانایی جمع کسرها با مخرج 6 نابرابر. اما اهداف بین رشته اي معمولا اهدافی هستند که مختص یک موضوع درسی خاص نیستند و به دانش آموز به عنوان یک یادگیرنده توجه دارند. مثل توانایی حل مسئله یا یادگیري روش علمی 3(تهیه طرح درس : 1-3 -با مشخص شدن هدف ، معلمان موضوع درس پژوهی را با شیوه هاي مختلف ( مطالعه کتب ، مقالات و بحث هاي گروهی )مورد بررسی قرار می دهند تا طرح درسی مناسب را براي حل مسئله مورد نظر آماده کنند . 2-3 -براي تدوین طرح درس بر اساس رویکرد هاي آموزش ویادگیري ازالگوهاي مختلفی استفاده می شود. به پیوست نمونه اي از الگوي طراحی آموزشی پیشنهاد می گردد. 4(تدریس ومشاهده : 1-4 -پس ازتکمیل طرح درس ، یک نفراز اعضاي گروه ،نسبت به اجراي آن اقدام می کند . 2-4 -سایر اعضا ضمن مشاهده فرآیند اجرا، رفتار و عملکرد معلمان و دانش آموزان را در واکنش به فعالیت ها و موقعیتهاي پیش بینی شده ثبت می نمایند . 3-4 -به منظور ارزیابی ،بازنگري واشاعه، جریان تدریس ویادگیري به طرق مختلف مستند سازي می شود. 5(ارزیابی تدریس: 1-5 -پس از اجرا وبعد از یک فرصت تنفس ، معلمان نشستی را براي بحث در باره تدریس و مشاهدات انجام گرفته برگزار می کنند . در این نشست ابتدا معلمی که تدریس را انجام داده در باره اینکه درس چطور پیش رفته و مشکلاتی که تشخیص داده توضیحاتی را ارائه می کند . سپس سایر افراد حاضر در جلسه اجرا، مشاهدات و نظرات خود را پیرامون نقاط قوت ، ضعف وپیشنهادات اصلاحی مطرح می نمایند . 6(اصلاح تدریس : 7 گروه پژوهشی بر اساس مشکلات شناسایی شده درمرحله اول تدریس ،تغییراتی درطرح درس ایجاد می کند. این تغییرات معمولا بر اساس دشواري هاي یادگیري دانش آموزان که گروه در جریان مشاهداتشان متوجه آن شده اند انجام می شود .گروه ممکن است چندین بار براي بهسازي طرح درس و آماده شدن براي تدریس دوم جلسه تشکیل دهد . 7(تدریس طرح درس اصلاح شده: طرح درس اصلاح شده به گروه دیگري از دانش آموزان تدریس می شود.تدریس دوم را ممکن است همان معلم قبلی انجام دهد ویا اینکه معلم دیگري این کار را برعهده گیرد.معمولا همه معلمان مدرسه براي مشاهده درس اصلاح شده دعوت می شوند بعلاوه ممکن است مدیران منطقه و مدارس ، معلمانی از سایر مدارس و اولیاي دانش آموزان نیز دعوت شوند . 8(ارزیابی تدریس دوم : شوراي معلمان مدرسه همگی در جلسه گزارش گیري و ارزیابی تدریس دوم شرکت خواهند کرد واین کار می تواند مطالب کلی تري را در حوزه آموزش ویادگیري پوشش دهد . 9(به اشتراك گذاشتن نتایج: نتایج حاصل از درس پژوهی که شامل طراحی آموزشی ، خلاصه اي از اهم مذاکرات ، الگوهاي تدریس شده و... در قالب بانک اطلاعاتی به اشتراك گذاشته می شود تا کارشناسان ، مدیران، معلمان سایر مدارس ومناطق در صورت نیاز از آنها بهره برداري نمایند. گستره اجراي طرح: این طرح در سال اول اجرا (93-92 (حداکثر در دو مدرسه از هر منطقه به صورت داوطلبانه و متناسب با علاقه و توانمندي مجریان اجرا می شودو در سالهاي بعد به تدریج و متناسب با آمادگی مدارس توسعه پیدا می کند. اعتبارا ت مورد نیاز طرح: 8 اعتبارات مورد نیاز طرح از محل اعتبارات تخصیصی معاونت آموزش ابتدایی و اعتبارات استانی قابل تامین می باشد. تقدیر از عوامل اجرایی طرح درس پژوهی: تقدیراز اعضاي گروههاي درس پژوهی مدارس در منطقه به تشخیص مدیرمنطقه تقدیراز اعضاي گروههاي درس پژوهی معرفی شده از مناطق به استان بر اساس سهمیه اعلام شده توسط استان تقدیراز اعضاي گروههاي درس پژوهی معرفی شده از استانها به ستاد بر اساس سهمیه اعلام شده توسط ستاد ساختار اجرایی طرح : براي اینکه چارچوب حاصل از اجراي درس پژوهی در سطح کشور براي معلمان قابل استفاده باشد نیازمند ساختاروتشکیلات منسجمی براي برنامه ریزي وپیگیري امور آن می باشدکه این ساختار بر اساس بخشنامه شماره 174471 مورخ 2/8/90 در شیوه نامه گروههاي آموزشی معین شده است.لذا سازماندهی عوامل اجرایی به شرح زیر می باشد : اعضاي شورا ها و شرح وظایف آنها شوراي معلمان آموزشگاه براساس بند 4 از ماده 15 آئین نامه اجرایی مدارس " بررسی وتبادل نظر پیرامون چگونگی افزایش اثر بخشی روشهاي تدریس "برعهده شوراي معلمان می باشد .لذا اجراي طرح درس پژوهی زیر نظر شوراي معلمان مدرسه صورت می گیرد. شرح وظایف 9 • حضور نماینده شورا درجلسات توجیهی منطقه اي • برگزاري شوراي معلمان وتبیین طرح درس پژوهی • تشکیل گروه هاي درس پژوهی • برنامه ریزي براي هماهنگی جلسات درس پژوهی • هماهنگی براي دعوت از صاحبنظران وسایر مدعوین • دریافت گزارش هاي درس پژوهی از گروه هاي مذبوروارسال به منطقه • تقدیراز اعضاي گروه هاي درس پژوهی شوراي هماهنگی گروه هاي آموزشی منطقه شوراي هماهنگی گروه هاي آموزشی منطقه با تشکیل جلسات منظم وپیگیري امور محوله جهت اجراي مطلوب طرح درس پژوهی اقدام می نماید. شرح وظایف • تهیه و ارسال دستورالعمل منطقه اي به آموزشگاه ها • انتخاب مدارس مجري بر اساس امکانات، توانایی ها وتمایلات معلمان ومدیران • تشکیل جلسات توجیهی براي مدیران مدارس مجري طرح • آموزش هماهنگ کنندگان براي تشکیل وهدایت تیم درس پژوهی در مدرسه • نظارت بر حسن اجراي وظایف شوراي معلمان در خصوص درس پژوهی • دریافت گزارش هاي پایانی تیم هاي درس پژوهی وامکان سازي براي به اشتراك گذاشتن تجارب در بین معلمان منطقه(سمینار هاي درس پژوهی و....) • ایجاد کتاب الکترونیکی از پروژه هاي درس پژوهی برگزیده وامکان دسترسی تمام معلمان ایران به این منبع از طریق وب سایت منطقه 10 • داوري از طرح هاي درس پژوهی (رعایت چارچوب وکیفیت طرح بر اساس نظر متخصصین و نظر سنجی از معلمان حاضردرهمایش)وارسال گزارش هاي برگزیده درس پژوهی به استان با توجه به سهمیه اعلام شده • تقدیر شایسته از عوامل اجراي درس پژوهی درمدارس مجري طرح شوراي برنامه ریزي گروه هاي آموزشی استان شوراي برنامه ریزي گروه هاي آموزشی استان با تشکیل جلسات منظم وپیگیري امور محوله جهت اجراي مطلوب طرح درس پژوهی اقدام می نماید. شرح وظایف • تهیه دستورالعمل اجرایی و ارسال آن به مناطق تابعه • تخصیص و اعطاي اعتبارات لازم به مناطق • نظارت بر حسن اجراي وظایف شوراي هماهنگی گروههاي آموزشی منطقه اي در خصوص درس پژوهی • پیش بینی کارگاه هاي آموزشی لازم براي معلمان وتامین مدرسان مناسب • تدوین یک بانک جامع ویک پایگاه اطلاعاتی براي به اشتراك گذاري تجربیات موفق مناطق • برگزاري همایش هاي استانی براي ارائه تجربیات موفق مناطق • داوري از طرح هاي درس پژوهی (رعایت چارچوب وکیفیت طرح بر اساس نظر متخصصین و نظر سنجی از معلمان حاضردرهمایش)وارسال گزارش هاي برگزیده درس پژوهی به دبیرخانه با توجه به سهمیه اعلام شده • تقدیرازعوامل اجرایی طرح درس پژوهی مناطق شوراي برنامه ریزي گروه هاي آموزشی دفتر آموزش دبستانی 11 شوراي برنامه ریزي گروه هاي آموزشی دفتر آموزش دبستانی با تشکیل جلسات منظم وپیگیري امور محوله جهت اجراي مطلوب طرح درس پژوهی اقدام می نماید. شرح وظایف • تهیه دستورالعمل اجرایی طرح درس پژوهی وراهنماي معلم وارسال به استانها • تعیین دبیرخانه طرح ونظارت برفعالیتهاي آن • تعیین شرح وظایف واختیارات دبیر خانه کشوري طرح • برنامه ریزي براي آموزش نیروي انسانی (کارشناسان،مدیران ومعلمان) • تصمیم گیري جهت تامین اعتبار لازم • نظارت بر حسن اجراي وظایف شوراي برنامه ریزي گروههاي آموزشی استانی در خصوص درس پژوهی • ایجاد زمینه برگزاري همایش کشوري از درس پژوهی هاي منتخب استان ها • برنامه ریزي براي تشویق معلمان ومدیران در اجراي طرحهاي موفق • ثبت ونگهداري نمونه هاي موفق درس پژوهی در سایت یا کتابچه الکترونیکی

«درس پژوهى» موضوعي اســت كه در چند دهة گذشــته كارگزاران آموزشــى، به ويژه معلمان و دبيران بيش از پيش بهآن توجهكردهاند. يكى از دغدغههاى مربيان تربيتى، صاحبنظران، كارشناسان و سياستگذاران، بهبود فرايندياددهىـ يادگيرى اســت. تبديل مدرسهبه سازمان يادگيرنده و اينكههمه ازهم و دبيران هم از همتايان خود ياد بگيرند، ايده و الگويى استكهدر «درسپژوهى» قابل مشاهده است. در اين نوشتار درسپژوهى بهعنوان شــيوهاى براى پژوهش مشــاركتى دبيران و روشى براى پرورش حرفهاى معلمان وكارگزاران آموزشى مطرح مىشود. آخرين يافتههاي پژوهشــي نشــان ميدهدكهيادگيــري كليدورود به جامعةدانشمحور اســت. در اين فراينــديادگيري ازهمديگربهصورت مشاركتي سازماندهي ميشــود و در عمل ظرفيت مدرسه براي گسترش يادگيري سازماني (مدرسةيادگيرنده)، توليددانش حرفهاي، شوق يادگيري و تغييردر مدرســهوگســترش ظرفيتتغيير خود پايــدار افزايش مييابد. همچنين به اينترتيب، بهسازي مداوم آموزش، بازانديشي عمل تدريس و بهبوديادگيريدانشآموز تحقق مييابد. يكى از چالشهاىمهم نظامهاى آموزشى، افزايش كارايى و بهبودكيفيت عملكرد آن در فرايندتوسعةمنابع انســانى است. اما مهمتراز آن، وجود آموزگاران و دبيران باكيفيتبالاست. موضوع ديگرنيزبرانگيختنعلاقةدانشآموزانبهموضوع درسىبا استفاده از فعاليتهاى جذاب است. ما در تدريس دقيق مهارتهاى غنىسازى فرهنگ آموزش، احساس صلاحيت بيشترى مىكنيم، زيرا آموختههايمان را بهكار بستهايم. دستيابى به راهكارهاى غنىسازى فرهنگ آموزش و افزايش كارايى نظام آموزشى با كمترين هزينهو حداكثر بازدهى آموزشــى،همراه با خلاقيت و نوآورى، چالش پيش روىمديران و سياســتگذاران نظامهاىآموزشى است. توجه بهارتباط مدرسهو جامعهوبرقرارىتعامل اثربخشميان آموزش مدرسهاى با زندگى اجتماعى، مأموريت اصلى اغلب برنامههاى اصلاحات آموزشــى كشــورهاىجهان است. پژوهشهاىآموزشــى بيش از برنامههاىدرسى بــهمعلم و فراينــدتعامل او با دانشآمــوزان توجهدارندو برغنىســازى يادگيرى تأكيدمىكنند. در اين رويكرد،همهدركلاس و مدرســهدر حال يادگيري ازهم و حتي يادگيري از دانشآموزان هستند (ايدة ژاپني). الگوى درسپژوهى بهعنوان الگويى مؤثر براى ترويج و غنىســازى يادگيرى در مدرسهدر حالحاضرنظربسيارىازانديشمندان جهانيرا براىايجادتحول در آموزش به خود جلب كرده اســت. درسپژوهــى الگوي ژاپنى پژوهش مشاركتى معلمان در مدرسهوكلاس درس براى بهسازى مستمر آموزش، غنىسازى يادگيرى و پرورش حرفهاى معلمان است. اين روش، پژوهشى اســتكهبر چرخةيادگيرىگروهى،كيفى، مشــاركتى و مداومكارگزاران آموزشى استوار است. ارزيابى دادههاى پژوهشى سركار آرانى دركشورهاى آمريكا، سنگاپور، هنگكنگ، انگلســتان و ايران نشــان مىدهدكهدرسپژوهى براى خلق محيط شوقانگيزيادگيرىدر مدرسهالگويى اثربخش است. معلمان از طريق درسپژوهى ياد مىگيرند چگونهاز يكديگر بياموزند و در تجربههاي آموزشــى و تربيتى يكديگر سهيم شوند. آنها بدينترتيب مىتوانند با بازانديشــى در رفتارهاى آموزشــى خود، راههاى بهترى براى ياددادن و يادگرفتن بيابند و به توليــد دانش حرفهاى بپردازند. درسپژوه، نوآوري 20 آمــوزش 1392 1 شماره وزش با درگير ســاختن معلمان در فرايندتبيين مســئله، طرح نقشه،عمل، مشــاهده، بازانديشى و بازنگرى، فرهنگ مشــاركتى حرفهاى را ارتقا مىدهد. در اين الگو، معلمان در شناســايى، تبيين، طراحى آموزشى و عمل، مشاركت فعال دارند و ازهم ياد مىگيرند. مدرسة يادگيرنده در عمل تحقق مييابدو معلمان هم شوق يادگيري پيدا ميكنند. بسيارى از معلمان در اين فرايندفرصت مىيابندنوشتههاى خود را دربارة آموزش و يادگيرى مرور كنندو با بازانديشــى مشــاركتى در آنهــا، نمونههاى حرفهاى تازهاى خلق كننــد. معلمان در اين فرايند بههمكارى با محققــان در حمايت از ترويج تفكر نظاممندو انتقادى تشويق مىشــوند. مادامىكه توجه اصلى معلمان به فرايند ياددهىـ يادگيرى باشــد،علاقةبيشــترى بهيادگيرى دانشآموزان دركلاس درس پيدا مىكنند. اين شيوه از پژوهش موجب ارتقاى آگاهى معلمان مىشودوآنان خودرا يادگيرنده،محققعملگراوتصميمگيرندةراهبرد آموزش و توليدكنندة دانش حرفهاى در مدرسهمىدانند. معلم بهعنوان كارگزار فكور بهبازانديشى عمل تربيتى خود مىپردازد. در اين فرايند، معلمان همچنين در محيطى شــوقانگيز، با بازانديشى و مسئولانهبه بهســازى فرهنگ مدرسهكمك مىكنند، ظرفيتخود را براى تبديل از نقش آموزگار بهيادگيرنده و رهبرى فراينديادگيرى تغيير مىدهند، رهبرى آموزشى را براى تفكر نوآورانه، خلاقانه و غنىسازى يادگيرى حمايــتمىكنندو بهعنــوان رهبران تحول در مدرســهبهپرورش و توسعةمهارتهايشان ادامهمىدهند. درسپژوهــى به گســترش ارزشهاى گفتوگــوى حرفهاى با ديگران، به رسميت شناختن انواع گرايشها و تنوع قابليتهاى افراد، تأكيدبيشتربر خودگردانىامور، خودپايدارىتغيير، خودبازانديشىعمل و خودآموزى و ترويج فرصتهاى اختيار و مســئوليت در برابر مدرسه در مــدارس كمك مىكند. اگر مىخواهيدآموزش را بهبود بخشــيد، اثربخشتريــن جا بــراى چنين كارى،كلاس درس اســت. بهبود در كلاس درس در درجةاول اهميت قرار دارد. درسپژوهــى در ژاپــن تاريخچــهاى طولانــى مــدت دارد. «درس پژوهــى» عنوان پاياننامةدكتراى يوشــيدا در ژاپن بودكهبه بررســى گروههاى درسپژوهى در مدرسةابتدايى (ستا) درهيروشيما پرداختهاست. به طوركلى، درسپژوهى شكل اوليهاى از رشد حرفهاى معلمان در ژاپن وهدف آن بهبود مستمر آموزش است تا دانشآموزان بتوانندمطالب بهتر و بيشــترى بياموزند. همچنين، تمركز اوليةآن بر نحوة «تفكرو يادگيرى» دانشآموزان است. زمانىكــهدرسپژوهى دركل مدرســهانجامگرديد، بهســازى، نوسازي و پيشــرفتي بدون وقفهدر بيشتر كلاسها رخ مىدهد. تمام معلمان در مدرســهاز ايدههــا و دانش يكديگر ســود مىبرند. فرايند يادگيرى در سرتاسرتحقيقات و مباحثمربوط بهيادگيرى كلاس، در ايجاد حس توانايى بيشتر، بهمعلمان كمك مىكند.

مراحل اجراى درس پژوهى

1 .تشخيص مسئله (بررسى موقعيتپژوهشى) 2 .تعيين هدف (انتخاب موضوع، بررسى محتوا، تدقيق عنوان) 3 .طراحى درس (برنامهريزى، طراحى آموزشى) ده گام اساسى در فرايند درسپژوهى 1 .تشكيل گروه، تقسيم كار و مسئوليتاعضاى گروه 2 .تعيين هدف پژوهش 3 .تعيين ماده و موضوع درس 4 .تدوين طرح درس اوليهتوسط اعضاى گروه 5 .اجراىاولينتدريس: دراينمرحله سناريوىنوشته شدهتوسطيكى از اعضاى گروه درسپژوهى، بهگروهى از دانشآموزان تدريس مىشود. در ضمن تدريس، سايراعضاى گروه و ناظران، از نكاتمثبتو منفي تدريس، عكسالعملهاى دانشآموزان، سؤالات آنان و... يادداشتبرمىدارند. 6 .گزارشنويسى و نقد و بررســى اولين تدريس: در پايان تدريس، تــا حدامكان جلســةتهيةگــزارش درهمان محل انجــامو از نظرات معلم مجرى و دانشآموزان نيز اســتفاده ميشود. در خاتمهمفسر نهايى جمعبندىرا انجاممىدهد. 7 .بازنگــرى مجدد طرح درس و اصــلاح آن: در اين مرحله، گروه درسپژوهىچهارگاماساسىپيشرودارد. جمعآورىوبازبينىاطلاعات ماننديادداشــتها، مشــاهداتاعضاى گروه و ناظران،كار دانشآموزان، فيلم تدريس و... پــس از آن، فرد مســئول بايدكليةنكاتى را كهبــهتغيير نياز دارد بهصورت برجســتهدر طرح درس بگنجاندو بهاطلاع اعضا برساندتا در نهايت طرح درس نهايى تدوين و آمادة اجراى مجدد شود. 8 .اجراي دومين تدريس و تمركز بر تهيةگزارش مجدد. 9 .گزارشنويســى و نقدو بررســى دومين تدريس: در اين مرحله، علاوهبرفرايندگزارشگيرى، تفاوتميزاندركويادگيرىدانشآموزان، دسترسى مطلوب بهاهداف درس و اثربخشى آن ارزيابى مىشود. 10 .دريافت بازخــورد، بازتاب و پيامدهاى تدريس: مرحلةنهايى در فراينددرسپژوهى، تهيةگزارشىاز 9 گامقبلىاست. اينجريان مىتواند شــواهدبررسى شــده را مستندســازىكندودانش حرفهاىكسبشده توسط گروه را درعمل شرح دهد. درسپژوهي الگوي بهســازي عمل كارگزاران آموزشي است كهبر پژوهش، يادگيري گروهي و مشــاركتي و مداوم معلمان (دبيران) شامل تبيين مســئله، طراحي، بازانديشــي عمل و بازبيني يافتهها استوار است. در اين شــيوه، معلمان مسائل آموزشي مدرســهرا بررسي و پرسشهاي پژوهشــي در كلاس درس را تبيين ميكنند. سپس طرح درسي را براي انجامپژوهش مشــاركتي در آموزش پيشنهاد ميكنند. آنگاه آن را اجرا و مشاهدهميكنندو سپسبهارزيابيوبازانديشيفرايندتدريسميپردازند.