درس پژوهی Lesson study در آغاز قرن بیست یکم توجه همگان بیش از گذشته به نظام های آموزشی معطوف شده است؛ توجه و تمرکز نظام های آموزشی نیز به بهبود یادگیری مدرسه ای افزایش یافته است. رویکردهای اخیر در نظام آموزش و پرورش در راستای بهبود یادگیری، حاکی از تربیت دانش آموزان به عنوان نسل پژوهنده می باشد و چون معلم کارگزار اصلی آموزش در کالس درس است، اگر خود به درستی آموزش نبیند و پژوهشگر نباشد، چگونه می تواند نسلی پژوهنده را تعلیم دهد؟ نقش معلم از آن جهت مورد تاکید است که کارگزار اصلی تعلیم و تربیت به شمار می رود و اهداف متعالی نظام های آموزشی باید به واسطه او محقق شود. تعامل مستمر و چهره به چهره ی معلم با دانش آموزان، وی را در موقعیت ممتاز و منحصر به فردی قرار می دهد که هیچ عنصر انسانی دیگری در این سازمان از آن برخوردار نیست. بنابراین پژوهش در مدرسه و کالس درس از اهمیت زیادی برخوردار است. معمول ترین شیوه پژوهش در کالس درس، درس پژوهی نام دارد. شیوه ای که معلمان ژاپنی در استفاده از آن پیش قدم بودند. درس پ‍ژوهي در حال حاضر نظر بسياري از انديشمندان حوزه آموزش و پرورش را در جهان به خود جلب كرده است. هدف از معرفي درس پژوهي به عنوان راه كار توسعه دانش حرفه اي معلمان مي باشد. چالش‍دست‍يابي‍به‍راه‍كار‍هاي‍غني‍سازي‍فرهنگ‍آموزش‍و‍افزايش‍كارايي نظام‍ آموزشي‍با‍كم‍ترين‍هزينه‍و‍حداكثر‍بازدهي‍آموزشي،‍همراه‍با‍خالقيت‍و‍نوآوري،‍ پيش‍روي‍مديران‍و‍‍سياستگذاران‍نظام‍آموزشي‍است. درس پژوهي به زبان ساده مطالعه و پژوهش جمعي پيرامون عمل تدريس است. بعنوان يك معلم حرفه اي بيا و در روش تدريس خود تامل کن! حتماً روش بهتري براي تدريس وجود دارد. معلم دیگری می گوید: »اين که ما چرا درس پژوهي را انجام مي دهيم، نمي دانم؛ فقط اين را مي دانم که اگر اين کار را انجام نمي داديم، معلم نمي شديم.« یک معلم ژاپنی می گوید: »اگر وقت آزاد داشته باشم، به کالس معلم ديگري مي روم و وانمود مي کنم که دانش آموز هستم.« امروزه نتایج ارزشیابی های بین المللی پیشرفت تحصیلی از جمله معتبرترین انواع ارزشیابی برای بررسی کارایی درونی نظام های آموزشی محسوب می شود. یکی از مهم ترین این ارزشیابی ها، مطالعات TIMSSمی باشد. انعکاس نتایج و یافته های TIMSS در کشورهای شرکت کننده واکنش های متفاوتی را به همراه داشته است. نمونه ای از این واکنش ها توسط جیمز استیگلر و جمیز هیبرت در کتابی با عنوان شکاف آموزشی منتشر شده است. این کتاب با یک سوال ساده از نتایج تیمز آغاز می شود. چرا بین نتایج دانش آموزان ژاپنی و دانش آموزان آمریکایی این همه شکاف وجود دارد؟ بررسی این شکاف، منجر به کشف شکاف های دیگر و در نهایت شکاف اصلی بین آموزش ژاپن و سایر کشورها گردید، آموزش معلمان. در نهایت نتایج بررسی ها نشان داد مسئوالن آموزش ژاپن سیستمی را ترتیب دادند که به بهسازی تدریجی و افزایش اثربخشی آموزش در طول زمان منجر می شود. در قلب این سیستم، فرایندی قرار دارد به نام درس پژوهی یا پژوهش مشارکتی معلمان در کالس درس. مدل درس پژوهي به عنوان مدلي موثر براي ترويج و غني سازي يادگيري در مدرسه، در حال حاضر نظر بسياري از انديشمندان را در جهان براي تحول در آموزش به خود جلب كرده است. دكتر سركارآراني پژوهشگر برگزيده ) انجمن توسعه علم ژاپن ( اولين كسي بود كه درس پژوهي را در كشور مطرح كرده است. او درباره درس پژوهي مي گويد : اين پروژه محيطي را فراهم مي كند تا ؛ درس پژوهي مدل ژاپني پژوهش مشاركتي معلمان در مدرسه و كالس درس براي بهسازي مستمر آموزش ، غني سازي يادگيري و پرورش حرفه اي معلمان است. براساس داده هاي پژوهشي سركار آراني، اجراي اين مدل در كالس هاي درس رياضي و علوم در كشورهاي چين ، هنگ كنگ ، سنگاپور و ....، نشان مي دهد كه دانش آموزان و معلمان آن ها فرصت هاي ارزش مندي براي تجربه و يادگيري در مدرسه به دست آورده اند. معلمان مي توانند با بازانديشي در رفتارهاي آموزشي خود، راه هاي بهتري براي ياد دادن و ياد گرفتن بيابند و به توليد دانش حرفه اي بپردازند. درس پـژوهي ، بـا درگير ساختن معلمان در فرايند تبيين مساله ، طـرح نقشه ، عـمل ، مـشاهده بازانديشي و بازنگري ، فرهنگ مشاركتي حرفه اي را ارتقا مي دهد. اين فرايند يادگيري ، به تغيير فـرهنگ مـدرسه كمك مي كندو مـحيطي انعطاف پذير براي دست يابي به يادگيري سازماني را توسعه مي بخشد. معلمان در اين فرايند به همكاري با محققان در حمايت از ترويج تفكر سيستماتيك و تفكر انتقادي تشويق مي شوند و هنگامي كه توجه اصلي معلمان به فرايند ياددهي يادگيري است، عالقه بيش تري در زمينه توجه به يادگيري دانش آموزان در كالس درس پيدا مي كنند. اين نوع پژوهش موجب ارتقاي آگاهي معلمان از طريق پژوهش در مدرسه مي شود و معلمان خود را به عنوان يادگيرنده، محقق عملگرا و تصميم گيرنده راهبرد آموزش و توليد كننده دانش حرفه اي در مدرسه مي دانند. 1 -گفت و گوي حرفه اي با خود و ديگران 2 -به رسميت شناختن گرايش هاي مختلف و تنوع قابليت هاي افراد 3 -تاكيد بيش تر بر خودگرداني امور 4 -خود پايداري تغيير ، خود بازانديشي عمل و خودآموزي 5 -ترويج فرصت هاي يادگيري 6 -آزمون تجربه ها و امكان بازيافت ايده ها و داده ها 7 -غلبه بر ترس از دانستن و ترويج يادگيري 8 -گسترش تعامل بين فردي و مشاركت گروهي 9 -توانمندسازي افراد به عنوان عامل پيش برنده تغيير و بهبود تدريجي آموزش ابتدا درس پژوهي در سه استان تهران ، يزد و بوشهر انجام شد. الف ( تجربه تهران ) طرح غني سازي مدارس ( هدف كلي : تدورين برنامه رشد و منشور آموزشي و تربيتي مدرسه به منشظور ايجاد تغييرات مطلوب در ساختار، برنامه هاي درسي و عملكرد آن از راه توسعه توانمنديهاي كاركنان مدرسه براي انجام مطالعات آسيب شناسي و طراحي و توليد برنامه رشد پژوهش مشاركتي كاركنان مدرسه ، رويكرد موثري در انجام مطالعات آسيب شناسي به منظور شناخت آسيب هاي موثر بر عملكرد و متغيرها . پارامتر هاي مدرسه و كالس درس خواهد بود. با اين رويكرد ، كاركنان مدرسه نسبت به متغيرهايي چون دانش آموز و برنامه درسي ، مديريت ، معلم و ... حساس شدند و رفتارها ، عملكرد و مناسبات هريك از متغيرها را به صورت باليني مورد مطالعه قرار دادند و درباره رفع آسيب ها و روش هاي غني سازي هر يك از متغيرها بحث و هم انديشي كرده و راه حل هاي مناسب را جست جو كردند. اين پژوهش در 38 مدرسه شهر تهران به اجرا درآمد. براي جمع آوري اطالعات از طريق مشاهده، مصاحبه ، گزارش ها ، اسناد و مدارک مربوط به اجراي طرح ، استفاده شده است. 1 -طرحي است كه با وجود مشكالت به راحتي مي توان همگام با آموزش جهاني پيش رفت، به طوري كه معلم نيز از آرامش بيش تري برخوردار شود. 2 -طرحي كه با مطالعه باليني و موردي در مدرسه صورت مي پذيرد. 3 -تشكيل جلسات و كارگاه هاي آموزشي متعدد و متنوع با رويكرد پرورش خالقيت و حل خالق مسايل و پژوهش مشاركتي 4 -ايجاد انكيزه و تغيير نگرش در معمالن و كاركنان 5 -ايجاد اعتماد به نفس در معلمان، اهميت دادن به نظرات يكديگر و... 6 -ايجاد روحيه خالقيت و نوآوري در تدريس 7 -غني سازي فرهنگ آموزش با تاكيد بر توسعه صالحيت هاي حرفه اي معلمان مراحل درس پژوهی مساله یابی برنامه ریزی آموزش درس ارزیابی تدریس اول تجدید نظر در درس آموزش درس تجدید نظر شده ارزیابی و بازاندیشی سهیم شدن در نتایج هدف درس پژوهي، تبيين مسائل تدريس، يادگيري و مقابله با آن‌هاست. مسائل با تکيه بر فاصله‌هاي ميان اهداف آرماني و اهداف درسي و موقعيت کنوني آموزش و يادگيري دانش آموزان، شناسايي مي‌شوند. مهم‌ترين پيش نياز براي تشخيص درست مسائل، داشتن اطالعات کافي از موقعيت کنوني يادگيري در ميان دانش آموزان در سطوح مختلف است. تيم درس پژوه بهتر است قبل از بيان مسأله و تعريف آن، پيرامون پيشينه موضوع تحقيق، کمي مطالعه نمايد. )1 دشواري‌هاي‌تدريس‌که‌معلمان‌با‌آن‌مواجه‌هستند. )2 دشواري‌هاي‌يادگيري‌که‌دانش‌آموزان‌با‌آن‌رو‌در‌رويند.  مساله از کجا می آید؟  دانش آموزان در درک كدام مباحث و دروس مشکل دارند؟  چرا اين مساله يا موضوع دغدغه مشترک اعضاي تيم است؟  ابزار تشخيص اين مشکل چه بوده است؟ ) مراجعه به دفتر ثبت فرايند كالسي، مشاهده فعاليت هاي دانش آموزان، مصاحبه با همکاران، تجزيه و تحليل ارزشيابي، بررسي اسناد و مدارک (  چند درصد از دانش آموزان با مشکل مواجه اند؟  تدريس در چه زمينه هايي مشکل است؟  حل اين مساله يا پرداختن به اين موضوع چرا از اولويت برخوردار است؟  اهميت اين موضوع چقدر است؟ تيم درس پژوه پس از برخورد با مساله، بايد به انتخاب عنوان بپردازد. بنابراين تيم درس پژوه، بايد عنوان پژوهش خود را به يك مساله ي قابل بررسي و پژوهش تبديل نمايد، تا از اين طريق هم خودشان و هم ديگران بدانند که آن‌ها دقيقاً به دنبال بررسي چه مسأله اي مي‌باشند. معیار های انتخاب عنوان • کانون اصلی انتخاب عنوان درس پژوهی، دانش آموز و یادگیری اوست. • عنوان درس پژوهی از نیازهای اساسی یادگیری دانش آموزان، رویکردهای مبتنی بر شواهد )مشاهدات معلم، داده های مربوط به دانش آموزان، تحقیق زمینه یابی( داده های در دسترس و تامل بر فعالیت های کالسی نشات می گیرد. • عنوان درس پژوهی باید مورد عالقه تیم باشد و همچنین ارزش عملی داشته باشد. • بهتر است عنوان درس پژوهی کوتاه و در عین حال روشن باشد و خواننده از قصد پژوهش آگاه باشد. • عنوان باید به گونه ای باشد که هدف های پژوهش را بیان کند. • بهتر است در عنوان پژوهش راه کار نیز قید شود. • بهتر است در عنوان پژوهش از بکارگیری واژه هایی مثل مطالعه ی .... ، بررسی ....، تحقیق در ..... پرهیز شود. • عنوان بايد نشان دهنده‌ي جنبه‌هاي عملي باشد تا جنبه‌هاي صرفاً نظري. • عنوان بايد تغيير وضعيت نامطلوب را در جهت بهبودي و ارتقاء نشان دهد. مثال • عینی سازی مبحث دستگاه گردش خون برای دانش آموزان از طریق ساخت مدل . • تقویت تفکر خالق دانش آموزان در درس ریاضی از طریق آموزش حل مساله. • بهبود یادگیری مفهوم تقارن چهار قسمتی در دانش آموزان با استفاده از راهبرد تفکر خالق • تقویت مهارت نگارش در کارگاه نویسندگی کتاب نوشتاری پایه ششم با استفاده از الگوی یادگیری مشارکتی • راه های دفاع بدن • آشنایی معلمان با روش تدریس همنهشتی مثلث ها • رفع اختالالت دیکته دانش آموزان در پایه چهارم • اسراف و صرفه جویی • عوامل موثر در یادگیری حاالت فیزیکی الیه های درون زمین درس پژوهي يك فعاليت مبتني بر اهداف است و اهداف يادگيري به عنوان ستون فقرات درس پژوهي قلمداد مي‌شوند و داليلي را براي آموزش و مشاهده فراهم مي‌کند. دومین گام در این مرحله انتخاب اهداف درس پژوهی است. برای تعیین هدف، الزم است سه مرحله توسط تیم درس پژوه انجام پذیرد: 1 .بحث ) ارائه خواست ها، نیازها و قابلیت ها ( 2 .مبادله ی اطالعات و توافق بر سر نحوه ی تحقق اهداف 3 .توافق ) مرحله ی تکامل یافته ی مصالحه، که در آن فوت و فن های مورد نیاز تعیین می شود.( انواع اهداف در درس پژوهی 1 -اهداف بلند مدت 2 -اهداف کلی ماده درسی 3 -اهداف ویژه ی درس ) اهداف رفتاری ( موضوع: تقويت مهارت حل مسئله در دانش آموزان 1 .هدف درس پژوهي: تقويت مهارت حل مسئله در دانش آموزان 2 .هدف محتواي درس: آشنايي دانش آموزان با پوشش بدن جانوران 3 .تلفيق هدف درس پژوهي و هدف محتواي درس: آشنايي با اين موضوع که چگونه مهارت‌هاي حل مسئله به دانش آموز کمك مي‌کند که علت متفاوت بودن پوشش بدن جانوران را توضيح دهد. براي جست و جوي راه حل هاي مساله، از طريق روش و قوانين بارش فكري ، شكل مي گيرد. در اين مرحله طرح درسي براي تدريس اول نوشته مي شود. اين طرح درس حاصل فكر همه اعضاي گروه مي باشد، همچنين مي توان از همكاران ديگر و صاحب نظران هم براي نوشتن آن كمك گرفت. سواالتی که باید اعضا تیم در این مرحله به آن پاسخ دهند: چه صفحاتی باید تدریس شود؟ تدریس موثر دارای چه ویژگی هایی است؟ با چه روش یا روش هایی باید تدریس کنیم؟ چه کسانی در اجرای کار همکاری می کنند؟ چه امکاناتی مورد نیاز است؟ ابزار گردآوری اطالعات کدامند؟ چه کسی درس را اجرا خواهد کرد؟ نقادی چگونه انجام می شود؟ درس چگونه ارائه می شود؟ فرایند بهبود و پیشرفت کار چگونه برنامه ریزی و ارزیابی شود؟ چه کسی کار را رهبری می کند؟ زمان انجام هر فعالیت چقدر است؟  يك نفر فرايند تدريس را تصويربرداري مي‌کند.  نفر ديگر تدريس معلم را بر اساس طرح درس تهيه شده نظارت مي‌کند،گزارشي را تهيه مي‌کند و به تيم ارائه مي‌دهد.  يك نفر روابط، عملکرد، مناسبات و واکنش‌هاي دانش آموزان را نسبت به تدريس زير نظر دارد و گزارشي را تهيه مي‌کند.  يك نفر منابع و امکانات الزم را براي اجراي تدريس در اختيار معلم قرار مي‌دهد.  ممکن است بر حسب ضرورت يکي از والدين دانش آموز نيز براي شناخت ويژگي‌هاي رفتاري فرزند خود به دعوت معلم در کالس درس حضور يابد.  يك نفر فعاليت خود را بر مشاهده تعامل بين دانش آموزان و معلمان متمرکز مي‌سازد. وظیفه شخص مسئول هماهنگي‌جلسات‌و‌برنامه‌ها تهيه‌و‌ترتيب‌دادن‌پذيرايي پيدا‌کردن‌فضايي‌براي‌جلسات برنامه‌ريزي‌جلسات‌و‌فهرست‌زمان‌بندي انتخاب‌موضوع‌با‌لحاظ‌نمودن‌يك‌مشکل زمان‌بندي‌نخستين‌تدريس‌و‌مباحثه زمان‌بندي‌دومين‌تدريس‌و‌مباحثه تسهیل کردن کارگروه وظیفه شخص مسئول مديران‌اجرايي‌را‌با‌دانش‌به‌روز‌ هماهنگ‌کردن ديگر‌همکاران‌را‌با‌دانش‌روز‌‌ شده‌هماهنگ‌کردن تماس‌با‌افراد‌متخصص‌و‌آگاه‌ دعوت‌ميهمانان وظیفه شخص مسئول جمع‌آوري‌يادداشت‌ها‌و‌ديگر‌اسناد تهيه‌ي‌تصاوير،‌کپي‌و‌توزيع‌آن ها نگهداري‌دستاوردها‌و‌نوآوري‌ها‌ براي‌گزارش دستور جلسات/ شرح فعالیت ها و اقدامات فرد مسئول پیگیری شرح کامل فعالیت و دستور کار هماهنگی های مورد زمان و مکان انجام نیاز مرور درس پژوهی در جلسه ی شورای معلمان تشکیل تیم درس پژوهی و برگزاری اولین جلسه جلسه ی دوم جلسه ی سوم جلسه ی چهارم برای تدریس و آموزش درس تاریخی تعیین می شود . یک معلم درس را آموزش می دهد ولی همة افراد گروه کامالً در آماده سازی آن مشارکت می کنند. در روز ارائه درس، معلمان گروه کالس های خود را برای مشاهده ی درسی که تدریس خواهد شد ، ترك می کنند . )در ژاپن معلمان کالس های خود را بدون سرپرستی بزرگساالن ترك می کنند. دو دانش آموز ، به عنوان کنترل کنندة کالس منصوب و مسؤولیت کالس را عهده دارمی شوند( هنگام شروع درس، معلمان در قسمت عقب کالس می نشینند یا می ایستند ولی زمانی که از دانش آموزان خواسته می شود سر جای خود تمرین کنند، معلمان ناظر قدم می زنند، کار دانش آموزان را مشاهده می کنند و همچنان که درس ادامه می یابد، از فعالیت دانش آموزان یادداشت برمی دارند.گاهی به منظور تجزیه و تحلیل درس و بحث درباره ی آن در زمان دیگر، از آن فیلم برداری می شود. الف( وظایف کلیدی مشاهده گران را طراحی کنید.  آيا دانش آموزان به خصوصي هستند که بايد مشاهده شوند؟  آيا شما از شخصي مي‌خواهيد زمان را نگه دارد؟ کار دانش آموزان را در پايان درس جمع آوري کند؟  از يادداشت‌هاي نوشته شده روي تخته نت برداري مي‌کند؟ هر توصيفي که در خالل درس پژوهي اتفاق مي‌افتد را ثبت کند؟ ب( اگر شما قصد دارید درس را روی نوار ضبط کنید.  اين که چه کسي ضبط کننده خواهد بود را تعيين کنيد.  جايي را که شما دوربين را براي ثبت کردن کارهاي معلم و دانش آموزان قرار خواهيد داد را مشخص کنيد.  از اين که شما اجازه‌ي لغزش را از دانش آموزان نمي‌گيريد، مطمئن شويد. ج( اطالعات را برای مشاهده گران آماده کنید.  طرح درس را در اختیار آن ها قرار دهید. برگه‌های کار دانش آموزان را کپی کند.  چارتی را که شامل نام‌های دانش آموزان و فضایی برای نوشتن یادداشت‌هاست، درست کند. د( مشاهده گران باید فعالیت های زیر را در حین مشاهده بکار گیرند.  اسامی دانش آموزان، اظهارنظرها و مکالمات مشخص دانش آموز را یادداشت کنند.  موقعیت‌هایی که دانش آموزان همکاری می‌کنند یا نمی‌کنند را یادداشت کنند.  مثال‌هایی از این که چگونه دانش آموزان فهم شان را از طریق فعالیت و بحث و گفت و گو می‌سازند را جست و جو کنند.  تنوع روش‌هایی که تک تک دانش آموزان بکار می‌گیرند تا مسائل را حل کنند را مستند کنند. ه( مشاهده گران باید سواالت زیر را هنگام مشاهده در نظر بگیرند.  آيا فعاليت‌هاي حمايتي براي رسيدن به اهداف به طور موثر در اختيار گذاشته مي‌شود؟  آيا جريان درس منسجم بود؟ و تدريس، يادگيري مفاهيم دانش آموزان را حمايت مي‌کند؟  آيا مسائل و اطالعات در رسيدن به اهداف درس مفيد بود؟  آيا بحث‌هاي کالسي، درک دانش آموز را ارتقا داد؟  آيا محتواي درس براي سطح فهم دانش آموزان مناسب بود؟  آيا دانش آموزان، دانش قبلي شان را در فهميدن محتواي درس بکار بستند؟  آيا سواالت معلم، دانش‌آموز را درگير مي‌کرد؟  آيا عقايد دانش آموز در درس مورد توجه قرار گرفت و ارزش داده شد؟  آيا خالصه با اهداف درس ارتباط داشت؟  چگونه معلم مي‌توانست آن چه را که دانش آموزان در طول درس ياد گرفتند را تقويت کند؟ همان روزی که درس آموزش داده می شود ، عموما گروه در مدرسه می ماند و تشکیل جلسه می دهد . معموال به معلمی که درس را آموزش داده است ، اجازه داده می شود اول از همه صحبت کند و نظر خود را درباره ی چگونگی اجرای درس و مسائل عمده ی آن اظهار نماید. سپس ، معلمان دیگر معموال از دیدگاه انتقادی درباره قسمت هایی از درس که به نظر آن ها مشکل داشته است ، صحبت می کنند . تمرکز بر درس است نه معلمی که آن را آموزش داده است؛ هر چه باشد ، درس محصولی گروهی است و همه ی اعضای گروه در مورد نتیجه ی برنامه ی خود احساس مسؤولیت می کنند . در واقع ، آن ها از خود انتقاد می کنند. - در این مرحله می توان از افراد متخصص هم برای ارزیابی از عملکرد و اظهار نظرات کمک گرفت. نکته : دبیر جلسه تمامی موارد را یادداشت کرده و به گروه ارائه می دهد. سواالتی که در این مرحله اعضا تیم باید به آن جواب دهند، عبارتند از: آیا برنامه ی درسی به خوبی اجرا شد؟ چه آموزه هایی از روند تدریس قابل برداشت است؟ چگونه می توان برنامه را بهتر اجرا نمود؟ در چه قسمت هایی باید تجدید نظر کرد؟ اين مرحه با توجه به مشاهدات و يادداشت هاي معلمان، واكنش هاي دانش آموزان و نظرات معلم مجري، طرح درس تجديد نظر مي شود. در اين مرحله ممكن است، روش تدريس ، فعاليت ها ، سوال ها ، مواد و رسانه و... يا همه اجزاي تدريس تغيير كند. تا در دور بعد تدريس، نتايج بهتري عايد شود. 1 -جمعآوری و بازبینی اطّالعات  مانند يادداشت‌ها، مشاهدات اعضاي گروه و ناظران، کار دانشآموزان، فيلم تدريس و ... 2 -تجزیه و تحلیل داده ها ( شواهدي که ميزان برآورده شدن اهداف توسّط دانشآموزان را نشان مي‌دهد(. 3 -شناسایی تغییرات مورد نیاز ( چه تغييراتي و چگونه انجام شود تا گروه را به تحقّق هدف پژوهش برساند(. 4 -اصالح طرح درس  فرد مسؤول بايد کليّهي نکاتي را که نياز به تغيير دارد به صورت برجسته در طرح درس گنجانده و به اطّالع اعضا برساند تا در نهايت طرح درس نهايي تدوين و آمادهي اجراي مجدّد شود. زمانی که طرح درس تجدید نظر شده آماده شد، درس در کالس متفاوتی تدریس می شود. ممکن است معلم درس همان معلم قبلی باشد یا ممکن است از فرد دیگری در گروه خواسته شود تدریس را بر عهده گیرد. یکی از ویژگی های این مرحله آن است که همة اعضای شورای معلمان برای شرکت در پژوهش در کالس درس دعوت می شوند. تقسیم وظایف مانند مرحله سوم در اين مرحله پيرامون 4 موضوع ارزشيابي صورت مي گيرد: 1 .نتايج مربوط به يادگيري 2 .نتايج مربوط به رشد حرفه اي تيم 3 .نتايج مربوط به ارزشيابي روند كلي فعاليت تيم درس پژوهي 4 .بحث، جمع بندي و نتيجه گيري در اين مرحله معموالً همه اعضاي شوراي معلمان در يك جلسه طوالني شرکت مي‌کنند. گاهي يك فرد متخصصي که خارج از تيم باشد، براي شرکت در اين جلسه دعوت مي‌شوند. هنگام بحث درباره‌ي درس، نه تنها يادگيري و فهم دانش آموزان، بلکه چيزي از درس و اجراي آن آموخته شده است، صحبت به ميان مي‌آيد. آوردن مبحث نگارش در گام آخر به اين معنا نيست که نگارش، کاري است مربوط به مرحله‌ي پاياني پژوهش. کار نگارش به محض شروع تصميم گيري و خواندن مطلب درباره‌ي موضوع پژوهش آغاز مي‌شود. نحوه تکمیل کردن مستندات صفحه عنوان باسمه تعالی اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران مدیریت آموزش و پرورش شهرستان .... عنوان پژوهش: نام‌درس‌: پایه‌: اعضای‌گروه‌: ... -1 ... -2 ‌.... شماره‌تماس‌همه‌یا‌سرگروه نام‌مدرسه‌:‌ سال‌تحصیلی‌: صفحه تقدیم به و تقدیر و تشکر تقدیم‌به‌.... تقدیر‌و‌تشکر‌ چکیده صفحه چکیده : ماحصل‌یا‌عصاره‌ای‌از‌کل‌فرایند‌درس‌پژوهی‌در‌چکیده‌بیان‌می‌شود. چکیده‌خالصه‌ای‌از‌نکات‌اساسی‌مطرح‌شده‌و‌کسب‌شده‌حین‌فرایند‌درس‌پژوهی‌نیز‌می‌باشد. 1 -عنوان 2 -یک پاراگراف بیان مساله 3 -اهداف 4 -روش های گردآوری اطالعات 5 -اهم دالیل بروز مشکل 6 -اهم اقدامات 7 -نتایج فهرست صفحه ی فهرست : این صفحه براساس عناوین محتوای تدوین شده تهیه می شود. مقدمه‌..........................................‌1 .... مقدمه مقدمه : این‌صفحه‌شامل‌مقدمه‌ای‌از‌پروژه‌انجام‌شده‌می‌باشد. بیان مساله : بیان مساله : این صفحه شامل بیان مساله ، ضرورت و گستردگی مساله می باشد. ضرورت مساله : گستردگی مساله : اهداف بلند مدت پروژه: 1 -نحوه مساله یابی )چگونگی مواجهه با مشکل( 2 -ارایه شواهد کافی دال بر وجود مساله )آزمون، چک لیست، مقیاس درجه بندی رفتار، نظرات همکاران، نتایج گذشته و اسناد( 3 -گستردگی مشکل 4 -دالیل احتمالی بروز مشکل 5 -روش های احتمالی حل مشکل 6 -اهمیت و ضرورت حل مشکل 7 -اهداف پژوهش )کوتاه و رسا( ادبیات پژوهش، مبانی نظری و پیشینه موضوع: کار ها و روش ها ابزار ها و... به طور کل فعالیت هایی که درباره موضوع مورد نظر صورت گرفته است. پیشینه موضوع : 1 -محقق و سال اجراء 2 -عنوان 3 -روش های گردآوری اطالعات 4 -دالیل بروز 5 -اقدامات 6 -نتایج توضیح درباره روش های گردآوری اطالعات 1 -مشاهده )استفاده از چک لیست، مقیاس درجه بندری رفتار، واقعه نویسی( 2 -مصاحبه )سازمان یافته، نیمه سازمان یافته، سازما ن نیافته( 3 -پرسش نامه )بسته پاسخ، باز پاسخ، تلفیقی( 4 -آزمون )انواع امتحانات( 5 -اسناد و مدارک )فیش برداری( طرح درس اول طرح درس اول اهداف کلی : ... اهداف رفتاری : ..... اجرای تدریس اول تصویری از تدریس اول تصویری از نظرات ارائه شده توسط اعضای گروه و مفسر که توسط دبیر جلسه نوشته شده است. اجرای تدریس اول: تصویری از اجرای تدریس و نقد و بررسی اعضای گروه و مفسر از تدریس نقد و بررسی تدریس اول گزارشی از تدریس اول طرح درس اصالح شده اهداف کلی : ..... اهداف رفتاری : ... اصالح طرح درس اول و نوشتن طرح درس دوم اجرای تدریس دوم تصویری از تدریس دوم تصویری از نظرات ارائه شده توسط اعضای گروه و مفسر که توسط دبیر جلسه نوشته شده است. اجرای تدریس دوم : تصویری از اجرای تدریس و نقد و بررسی اعضای گروه و مفسر از نهایی نکته : نقد و بررسی اعضای گروه می تواند به صورت تایپی باشد ، اما اصل برگه در ضمیمه مستندات قرار گیرد. نقد و بررسی تدریس دوم گزارشی از تدریس دوم یافته های پژوهش و نتیجه گیری پیشنهادات محدودیت ها یافته های پژوهش و نتیجه گیری : این صفحه شامل دستاورد ها درباره موضوع درس و یافته های ضمن انجام این پروژه می باشد. منابع : منابع : شامل مصاحبه از افراد مطلع ، کتاب های متنوع و سایت و .... می باشد